Zespół cieśni kanału nadgarstka (carpal tunnel syndrome, CTS) jest najczęstszą neuropatią uciskową kończyny górnej, wynikającą z przewlekłego ucisku nerwu pośrodkowego w obrębie kanału nadgarstka. Schorzenie to dotyka częściej kobiet niż mężczyzn i może mieć istotny wpływ na jakość życia pacjentów, szczególnie tych wykonujących prace wymagające powtarzalnych ruchów rąk. W niniejszym artykule omówione zostaną charakterystyczne objawy zespołu cieśni kanału nadgarstka oraz dostępne metody leczenia, zarówno zachowawcze, jak i chirurgiczne.
Anatomia i patofizjologia
Kanał nadgarstka to anatomiczna przestrzeń utworzona przez kości nadgarstka oraz troczek zginaczy (retinaculum flexorum), przez którą przebiegają ścięgna zginaczy palców oraz nerw pośrodkowy. Każde zwężenie tej przestrzeni, spowodowane np. stanem zapalnym pochewek ścięgnistych, przerostem tkanek lub obrzękiem, może prowadzić do ucisku nerwu pośrodkowego. Przewlekły ucisk powoduje zaburzenia przewodnictwa nerwowego, co skutkuje charakterystycznymi objawami neurologicznymi.
Objawy kliniczne
Zespół cieśni kanału nadgarstka objawia się przede wszystkim parestezjami, czyli drętwieniem, mrowieniem i pieczeniem w obrębie dłoni. Najczęściej dolegliwości lokalizują się w zakresie unerwienia nerwu pośrodkowego, obejmując kciuk, palec wskazujący, środkowy oraz promieniową część palca serdecznego. Objawy te nasilają się zwykle w nocy lub podczas długotrwałego zginania nadgarstka, np. podczas prowadzenia pojazdu lub trzymania telefonu.
W zaawansowanych przypadkach może dojść do osłabienia siły chwytu, zaników mięśni kłębu kciuka oraz zaburzeń precyzyjnych ruchów ręki. Objawy te wskazują na poważniejsze uszkodzenie nerwu i mogą być trudniejsze do odwrócenia, jeśli leczenie nie zostanie wdrożone odpowiednio wcześnie.
Diagnostyka
Rozpoznanie CTS opiera się na wywiadzie klinicznym i badaniu fizykalnym. Istotne są testy prowokacyjne, takie jak test Phalena (zgięcie nadgarstków) czy test Tinela (opukiwanie nerwu pośrodkowego), które mogą wywoływać typowe dolegliwości bólowe. Diagnostyka może być wsparta przez badania elektrodiagnostyczne, takie jak elektromiografia (EMG) i przewodnictwo nerwowe (NCV), które pozwalają ocenić stopień uszkodzenia nerwu.
W diagnostyce obrazowej wykorzystywane są również ultrasonografia oraz rezonans magnetyczny, szczególnie w przypadkach atypowych, nawrotowych lub wymagających różnicowania z innymi jednostkami chorobowymi.
Leczenie zachowawcze
W początkowym stadium choroby stosuje się leczenie zachowawcze, które obejmuje unikanie czynników nasilających objawy (np. długotrwałego zginania nadgarstka), noszenie szyny unieruchamiającej nadgarstek w pozycji neutralnej, zwłaszcza w nocy, oraz farmakoterapię przeciwzapalną. Często wykorzystywane są niesteroidowe leki przeciwzapalne (NLPZ), a także iniekcje kortykosteroidowe do kanału nadgarstka, które mogą przynieść krótkoterminową ulgę objawową.
Fizjoterapia, obejmująca techniki neuromobilizacji nerwu pośrodkowego oraz ćwiczenia rozciągające i wzmacniające, może być skuteczna u pacjentów z łagodną i umiarkowaną postacią CTS. Według niektórych badań terapia zachowawcza może przynieść poprawę u ponad 70% pacjentów z wczesnym stadium zespołu.
Leczenie operacyjne
W przypadkach zaawansowanych lub opornych na leczenie zachowawcze, konieczne może być leczenie chirurgiczne. Najczęściej wykonywaną procedurą jest odbarczenie nerwu pośrodkowego poprzez przecięcie troczka zginaczy (tzw. uwolnienie kanału nadgarstka). Zabieg ten może być wykonany metodą klasyczną (z otwartym dostępem) lub endoskopowo, z mniejszą inwazyjnością i szybszym powrotem do sprawności.
Skuteczność operacji sięga ponad 90%, jednak należy pamiętać, że pełna regeneracja funkcji nerwu może trwać kilka miesięcy, a w niektórych przypadkach niepełna poprawa może wynikać z trwałego uszkodzenia nerwu przed zabiegiem. Powikłania są rzadkie, ale mogą obejmować infekcję, zrosty bliznowate lub uszkodzenie struktur sąsiadujących.
Zespół cieśni kanału nadgarstka jest powszechną i potencjalnie uciążliwą neuropatią, której objawy mogą znacząco wpłynąć na codzienne funkcjonowanie. Wczesne rozpoznanie i wdrożenie odpowiedniego leczenia, zarówno zachowawczego, jak i chirurgicznego w odpowiednich przypadkach, pozwala na uzyskanie bardzo dobrych wyników terapeutycznych. Dalsze badania nad skutecznością różnych form terapii oraz strategie prewencji u osób z grupy ryzyka mogą przyczynić się do lepszego zarządzania tym schorzeniem.
